Her blir det faktaformidling!

Kvar laurdag og søndag frå og med 28. mars inviterer eg sjåarane med inn i ei spennande verd av sanne, litt mørke, historier frå verkelegheita.

Det handlar om slavehandel og tortur, ære og skam. Og ikkje minst kjem det til å handla om smittsam sjukdom. Og kanskje litt om romfart?

Alle sendingane blir lagt ut på sida Faktisk frukost her på nettsidene mine, og vil du vita endå meir, finst faktabøkene mine både hos bokhandlaren og på biblioteket.

Viss du er på Facebook, kan du òg gå inn og lika dette arrangementet, så får du påminning kvar gong det blir lagt ut ein ny video.

Ei litta teaser her:

Lesestund for vaksne

Få ungane i seng, senk skuldrene, finn deg ein kopp te, og berre sett deg ned for å lytta. Frå og med søndag kveld inviterer eg til halvtimesøkter med høgtlesing frå Vintertonar, så lenge boka varer. Sendinga finn du her: https://www.facebook.com/events/1312130102508184/

Opptaket blir liggande ei stund, så om du ikkje rekk direktesendinga, vil du finna det på Facebook-sida mi.

Arrangement er både uforpliktande og gratis, men har du lyst til å bidra, set eg stor pris på donasjonar til det nyoppretta solidaritetsfondet for forfattarar i knipe: https://www.spleis.no/project/100881

Våre vener hos Forfattersentrum har tatt ansvaret med å forvalta fondet, så pengane er i dei beste hender.

Medan du ventar, kan du til dømes sjå opptaket av første live-lesinga mi, der eg las heile Engel i snøen frå start til slutt. Opptaket finn du her: https://www.facebook.com/events/538054080249517/

Bak kulissane i Vintertonar: Bli med til Nordfjord

Han har skrive om slavehandel over Atlanterhavet og sendt dottera til månen. Men då han skulle skriva sin aller første roman for vaksne, kom ikkje Anders Totland unna barndommens ferieparadis i Nordfjord.

– Av alle stader på jorda eg har vore, er det ingen som kjem med like klare minne som feriane på Totland, seier forfattar Anders Totland.

Kvart einaste år gjennom heile oppveksten reiste familien til den vesle bygda ved Bryggja i Vågsøy, der besteforeldra budde. Ei veke kvar sommar, heilt isolert frå omverda, før mobiltelefonen si tid, og utan fjernsyn. Der låg borna i soveposar på golvet, og aktivitetane måtte dei finna på sjølv. Som regel enda Anders opp nede ved sjøen, eller ute i robåten, med fiskestanga.

– Desse vekene kvar sommar var noko heilt anna enn livet resten av året. Me var tett på naturen, og måtte sjølv få tida til å gå. Det førte til at eg kunne stå heile formiddagar på same plassen for å fiska, eller berre gå langs fjæra og kikka. Og ikkje minst kunne eg utforska dei gamle bygningane, der det var alle moglege slags spor og restar frå dei som hadde levd på garden tidlegare, seier Totland.

Og det er akkurat dette miljøet – dei gamle bygningane som oldefaren avla fram pelsdyr i, skogen, nausta og sjøen på Totland – som har blitt ramma rundt 33-åringen sin debutroman for vaksne, «Vintertonar».

Ved å byggja heile romanuniverset rundt den vesle garden – utan at det nokon gong er uttalt i romanen – har forfattaren òg klart å snika inn ein god dose lokalhistorie, som til dømes tragedien med dåpsfølgjet som drukna midtfjords, og pionerarbeidet som blei gjort innan oppdrett av sølvrev.

Og sjølv om forfattaren tviheld på den absolutte fridommen som diktar, var det først då rammene rundt historia blei klare, at resten fall på plass.

– Det er vanskeleg å forklara, men så snart eg visste kva eg skulle sjå føre meg, kor alt skulle føregå, gjekk nesten jobben med å skriva fram karakterane og historia av seg sjølv. Det var ei utruleg befriande oppleving, seier Totland som kan gle seg over ein umiddelbar suksess for debuten.

Allereie dagen før lanseringa, var heile førsteopplaget sendt ut frå lageret. To dagar seinare kom den første bokmeldinga, med terningkast seks frå Vidar Kvalshaug i bransjemagasinet Bok 365.

«Anders Totland har laga eit kammerspel der vi alle les mellom linjene og han slepp å fortelje oss at vi skal gjere det. Forteljinga held og held tilbake, mens lesaren heile tida kjenner seg klok og ivrig til å kome seg vidare, til å hjelp Isak, systera Rakel og faren saman, om det så er for ein siste gong. Vintertonar er ein sterk søknad om å bli hugsa langt ut over bokhausten.»

Stavanger Aftenblad fann fram femmaren på terningen, og Sigmund Jensen skriv at Vinterontar har blitt ei enkel og godt fortalt historie om sanning og løgn, svik og løyndommar.

“Et fortettet kammerspill der hele essensen henges på to-tre viktige knagger, som bærer det hele og som fortellingen deretter kretser omkring, og der alt det vesentlige synes å foregå mellom linjene og i underteksten. Det hele avrundes på praktfullt vis med Beethovens «Måneskinnssonaten». Franz Liszt betegnet andre sats som «en blomst mellom to avgrunner». Og der er vi vel i grunnen ved romanens kjerne.”

Det er sånn som får forfattaren til å smila breitt.

– Eg pleier som regel å ha høge forventningar til det meste, men dette er faktisk meir enn eg kunne drøyma om, seier Anders Totland, som, for å vera heilt ærleg, har intervjua seg sjølv her.

 

Omtalar av boka:

“Vintertonar” er ei lågmælt, sterk og tankevekkjande bok. Nåtida er konkret sansa og kjenslevart formidla i eit presist og levande språk. Boka viser at folk har heilt ulike minne av same fortid, og opnar opp eit mangfald av såra livserfaringar, men er heilt utan bastante svar.

– Helge Torvund, poet

Tårene renner – les! En perle av ei bok – ei bok du ikkje glemmer.

– Ine Bertelsen, litteraturformidlar

Ei litterær perle. Ei vondgod bok som tvingar ein til å dikte med, lure, undrast. Fordi han på mesterleg vis klarer å halde att. Ikkje avsløre alt. Sluttkapittela er så gripande at denne lesaren leste og tørka tårer. Nydeleg lesnad.

– Jarl Waage, Dagbladet-spaltist, forteljar og pensjonert lærar

Anders Totland fortel historia med eit lett språk, med metaforer som gjer at eg ser for meg hendingane, personar og miljø. Konfliktene og problema vert avdekka, lag og lag, men vi får ikkje vite alt. Forfattaren fører oss fram og tilbake i tid på ein elegant og forståeleg måte. Boka er til ettertanke og gjer eit djupt inntrykk.

– Gunnar Vidnes, lærar

Velskrevet, lettlest og med så mange spørsmål at man hele tiden vil lese neste kapittel. Beste av alt, boken og spørsmålene den etterlater seg lever videre i tankene etter man er ferdig. Takk for lesegleden Anders Totland.

– Roy Steffensen, stortingsrepresentant

Har hatt gleda av å ha «Vintertonar» av Anders Totland som reisefylgje dei siste dagane i valkampen. Ei lita perle av ein roman. Ei historie der Isak søkjer seg attende til barndomsheimen. Det er vel verdt å følgja han på den reisa for å finna svar og sanning.

– Knut Arild Hareide, stortingsrepresentant

 

Forfattar Anders Totland. Foto: MARIUS KNUTSEN

Om Anders Totland

• Anders Totland (1986) er utdanna kokk, og har i mange år jobba som journalist og organist. Han debuterte som forfattar hausten 2015, og har dei siste fire åra gjeve ut ni bøker i ei rekke sjangrar.
• For Engel i snøen (2016) fekk han tildelt Nynorsk barnelitteraturpris, han fekk Ordknappen for Så lege ingen ser oss (2017) og Den norske slavehandelen (2018) blei nominert til Kulturdepartementet sin fagbokpris.
• Fleire av bøkene er selt til utlandet.
• Vintertonar er hans første roman for vaksne.

Melding til potensielle oppdragsgjevarar

Eg har no lagt inn fem ulike programforslag for skuleåret 2020/2021 i databasen til Den kulturelle skulesekken. Men som alltid vil eg prioritera festivalar og andre oppdragsgjevarar som kan skreddarsy tette, gode arbeidsdagar – gjerne med opplegg for ulike målgrupper (eg tar òg oppdrag med å intervjua andre forfattarar på scenen).

Men det gjeld å vera tidleg ute, før kalenderen fyller seg opp. For å vera på den sikre sida, ville eg ha tatt kontakt no med ein gong, om eg var deg.

Det verkar kanskje lenge til våren 2021 akkurat no, men om eit halvår er gjerne heile neste skuleår fullbooka, og då er det for seint.

Over og ut.

Reisebrev frå hytteturne – dag 4

Etter tre nydelege dagar på dagsturhytta i Ytre Eikjum i Luster, inkludert eit kjapt stopp hos NRK sitt Sogndal-kontor, der eg snakka om Vintertonar med Studio 2-folka på P2 (du kan høyra innslaget her), var det torsdag tid for eit sceneskifte. I min praktiske turnekvardag betydde det at eg måtte svinga til venstre ut frå hotellet i Sogndal, i staden for til høgre.

Eit par mil seinare var eg framme i Leikanger, og kunne ta av oppover mot skitrekket på Kleppa. Eg må innrømma at eg stussa litt over at det skulle ta 10-15 minutt å køyra opp dit då eg såg skiltet med 6 kilometer, men stussen forsvann fort, etter kvart som leigebilen sakte, men usikkert, snirkla seg oppover ein søleskitten bygdeveg, der lastebilen før meg, som køyrde sand til eitt eller anna mål langt oppi bakkane, måtte stoppa og rygga for å klara kvar einaste sving oppover.

Eg kom likevel fram eit kvarters tid før me hadde avtalt, noko som passa perfekt, sidan eg berre hadde ein liten bolk igjen av Arne Svingen sin podkast med Helene Guåker. Dermed rakk eg å høyra ferdig om kvifor og korleis ho skriv ungdomsbøker frå rånemiljøet, noko du òg bør gjera (lytta til podkasten, altså, ikkje skriva bøkene).

Og rett før podkasten var ferdig, gjekk det lette duskregnet i lufta over til hamrande, tungt regn – og dermed var eg klar for tur, slik turar pleier å vera her på Vestlandet.

Opp eit skitrekk (heisen stod, så me måtte gå sjølv) og gjennom ei plankelagt myr, så var me framme ved hytta, der eg kunne skifta til tørre sokkar og innesko, medan to av tre klassar framleis skulle surra rundt i regnet, medan dei venta på å få sleppa til.

Denne skulen hadde nemleg ikkje nok med forfattarbesøk i dag. Resten av dagen brukte dei til orientering i skogen. Eg hadde for så vidt fått beskjed om at det skulle vera noko orientering, men eg trudde ærleg tala at det var ei slags munnleg orientering om eitt eller anna – og ikkje at dei skulle springa våte rundt i skogen i fleire timar før dei kom inn i hytta.

Men det skulle dei.

Og det blei klamt nok der inne, då 30 hormonelle sogningar med våte sokkar skulle pressa seg inn for å høyra meg snakka. Her snakkar me sak for Arbeidstilsynet, om noko slikt hadde eksistert for kunstnarar som turnerer i Den kulturelle skulesekken.

Minst!

Eg tar i alle fall ikkje for hardt i, om eg seier at eg aldri før har vore så glad for å få stå i ei døropning i 45 minutt.

Men me kom i mål, og stemninga var god, og då me kom ned igjen var alle samde om at dei hadde hatt ein fin tur.

Reisebrev frå hytteturne – dag 1

I dag starta det som er det desidert kulaste oppdraget eg nokon gong har fått som forfattar. I to veker skal eg reisa rundt på dagsturhytter som er sett opp rundt om i Sogn, for å møta ungdomsskuleelevar og snakka om bøker, klima, miljø og elles det som måtte falla oss inn.

Heile opplegget er det Fylkesbiblioteket i Sogn og Fjordane som står bak, saman med Den kulturelle sekken, så strengt tatt er eg berre ein gratispassasjer her (eller strengt tatt ein betalt gratispassasjer, men pytt!).

Kva tid ideen oppstod, anar eg ikkje. Men resultatet er heilt fantastisk.

I heile fylket har det dei siste par åra dukka opp nye hytter. Dei er heilt like, og alle har eit lite, nynorsk bibliotek inni seg. Og det er desse hyttene eg no besøker.

Mange av hyttene er langt til fjells, så for å vera på den sikre sida har eg pakka med meg ein stappfull fjellsekk med tursko og ullklede. Her skal verken sørpe eller hagl få stoppa opplegget.

Likevel var det rimeleg digg at den første dagen var lagt til ei hytte i strandkanten. I staden for å gå på fjellet, køyrde eg berre til kaien i Solvorn, Luster, der ferda gjekk vidare i båt.

Berre sjå det føre deg: Nokon og tjue åttandeklassingar i flytedrakt og redningsvest, med skibriller og lue, sig gjennom vatnet på ein RIB med 500 hestekrefter. Ut av høgtalarane kjem noko pompøs og svulstig Grieg-musikk, medan sola bryt gjennom skyene og stiller både fjorden og fjella i sitt aller finaste lys.

Ti minutt seinare går dei i land, plukkar med seg eit vintereple frå treet utanfor hytta, og set seg til rette for å lytta til dagens attraksjon (som om eg kan konkurrera med RIB-køyringa, liksom).

Tre kvarter seinare er det over. Ei ny gruppe er på veg inn mot brygga, og åttandeklassingane går ned til sjøen for å få på seg utstyret igjen.

Berre eg blir ståande igjen på land, for å møta ei gruppe med niandeklassingar og ei gruppe med tiandeklassingar, før arbeidsdagen er over.

Det blir knapt betre enn det.

…

BONUSMATERIALE: Her kan du lesa essayet som ligg til grunn for formidlingsøkta, og her kan du jaggu lesa meir om dagsturhyttene òg, om du vil.

Eventyrleg start for Vintertonar

Ei veke etter at dei første eksemplara blei sendt ut i verda – og framleis med nokre dagar igjen til sjølve lanseringsdagen – har det hagla inn med gode tilbakemeldingar for Vintertonar, som er den første romanen min for vaksne.

Berre på desse få dagane har det gått ut så mange bøker, at det ser ut til at førsteopplaget snart kan vera utselt!

Sidan boka strengt tatt ikkje er lansert enno, har ho heller ikkje blitt anmeldt i pressa. Men i sosiale media har responsen vore heilt overveldande.

Det starta med ein av våre største poetar, Helge Torvund, som la ut denne Twitter-meldinga:

“Vintertonar” er ei lågmælt, sterk og tankevekkjande bok. Nåtida er konkret sansa og kjenslevart formidla i eit presist og levande språk. Boka viser at folk har heilt ulike minne av same fortid, og opnar opp eit mangfald av såra livserfaringar, men er heilt utan bastante svar.

— Helge Torvund (@2rvund) August 17, 2019

Litteraturformidlar Ine Bertelsen har òg snakka varmt om boka, og skriv at ho er ei perle av ei bok, som du ikkje kjem til å gløyma:

Tårene renner – les!

Jarl Waage, som mellom anna er Dagbla-spaltist, forteljar og pensjonert lærar, kjem med denne attesten:

“Vintertonar” av @anderstotland. Ei litterær perle. Ei vondgod bok som tvingar ein til å dikte med, lure, undrast. Fordi han på mesterleg vis klarer å halde att. Ikkje avsløre alt. Sluttkapittela er så gripande at denne lesaren leste og tørka tårer. Takk, Anders. Nydeleg lesnad

— Jarl Wåge (@JarlWaage) August 19, 2019

Og så rulla det vidare:

Tenk at @anderstotland skriv slik at det kjennest so levande for meg, «gamle mannen». Har lyst til å nemne konkrete døme, men det kan eg ikkje.

— Gunnar Vidnes (@GVidnes) August 20, 2019

#vintertonar var ei fin bok. @anderstotland fortel historia med eit lett språk, med metaforer som gjer at eg ser for meg hendingane, personar og miljø. Konfliktene og problema vert avdekka, lag og lag, men vi får ikkje vite alt. Forfattaren fører oss fram og tilbake i tid >

— Gunnar Vidnes (@GVidnes) August 21, 2019

> på ein elegant og forståeleg måte. Boka er til ettertanke og gjer eit djupt inntrykk.

— Gunnar Vidnes (@GVidnes) August 21, 2019

Var ferdig i går med Vintertonar av @anderstotland. Anbefales. En liten ujålete perle.

— Laila (@wolflove27) August 20, 2019

Vakker bok
Den er skrevet sånn at jeg ser alt for meg, levende språk og jeg er nyskjerrig gjennom hele boka 🙂
Når jeg ser alt for meg når jeg leser, så er boken bra og denne er nydelig #Anbefales
og takket være @JarlWaage så har jeg lært meg å like nynorsk skriftsåpråk. Takk ❤

— Marianne M☮️ (@MarianneM10) August 22, 2019

Nokre bøker vil du ikkje skal ta slutt. Vintertonar av @anderstotland er ei slik ei. Eg les sakte for å fordøye dei vakre skildringane og stemninga i boka. Totland skriv vart om eit sårt tema, om familieforhold, om fjorden, Dette er ei bok for hjartet som gjer ein litt klokare. pic.twitter.com/VcF4332cxw

— Karrilou (@kvifor20) August 24, 2019

Dette skreiv stortingsrepresentant Roy Steffensen:

Leste ferdig «Vintertonar» i går. Velskrevet, lettlest og med så mange spørsmål at man hele tiden vil lese neste kapittel. Beste av alt, boken og spørsmålene den etterlater seg lever videre i tankene etter man er ferdig. Takk for lesegleden @anderstotland

— Roy Steffensen (@roysteffensen) August 23, 2019

… som førte til denne:

Man skjønner at @Venstre er på vei ut av @Regjeringen når @roysteffensen posisjonerer seg til å bli @frp_no sin neste kulturminister, ved å lese en bok. https://t.co/gtQ9QSWToB

— Brynjar Meling (@BNMeling) August 23, 2019

Også på Goodreads har responsen begynt å komma. Det første terningkastet kom med full pott, og Margrete Dyvik Cardona, som var først ut med omtale på nettstaden, skreiv dette:

En stillferdig og var skildring av en far, en sønn og en søster med tusen usagte ting imellom seg.
Hemmelighetene er spredt utover i boken på en slik måte at jeg ble stadig mer nysgjerrig på hva som lå bak.
Anbefales som høstlesning på rolige kvelder.

På Instagram skriv @livnesse dette:

Hvis du skal lese én bok i høst, en underfundig, lavmælt, lettlest og velskrevet bok, en bok på det vakreste nynorsk, en bok som sitter i magen og sjelen og bakhodet, hvis du skal lese én bok om det uforståelige i en familie: les denne. «Vintertonar» av Anders Totland er en perle av en bok. Og jeg? Jeg sitter småhulkende i sofaen og vil ikke at boka skal være slutt.

Odd Henning Johannessen i leseprosjektet Read On skriv dette på Facebook:

Anders skriv utruleg bra og fortel ei sterk historie om vanskelege relasjonar i nære familieforhold. Dette er ei bok som fortjener å få mange lesarar.

Og med ein slik start, kan det faktisk skje!

Det er berre ein ting å gjera: Løp og kjøp! Og aller helst i din lokale bokhandel.

Elles kan ho til dømes kjøpast på nett her.

Her kjem bok nummer sju, åtte og ni!

Medan fuglane kvitrar frå det mosegrodde taket, og ungane plaskar vilt i den altfor kalde sommarsjøen, går eg rundt og grublar om dagen. Ikkje at eg ikkje badar, altså, eg har vore uti fjorden minst to gonger til no i sommar. Og eg har faktisk vaska husveggene, som skal malast på sikt, sjølv om eg ikkje har tenkt å gjera noko med mosen på taket. I alle fall ikkje i år.

Men det var dei bøkene, då. Tre stykk på ein gong. Det er nesten i overkant. Men sånn er det. I løpet av dei neste vekene kjem eg ut med ei ny barnebok, ei ny sakprosabok for ungdom og min aller første roman for vaksne. Dermed har eg òg innfridd målet mitt om å debutera i ein ny sjanger kvart år. (Akkurat dette begynner å bli litt utfordrande etter kvart. Kva skal eg liksom finna på neste år? Dikt? Eller krim?!)

Etter planen hadde eg eigentleg tenkt å få ut min fjerde ungdomsroman òg i haust, men sånn gjekk det ikkje. Slik stoda er no, er den planlagt på våren nesten år, men eg blir i grunn ikkje veldig overraska om boka først dukkar opp til neste haust. Kanskje er det like greitt med ein liten pause, etter tre ungdomsromanar (Engel i snøen, Så lenge ingen ser oss og Nedteljing) på tre år. Eller kanskje ikkje, men det er no uansett sånn det har blitt.

Nok om det.

Haustens bøker har noko for dei fleste, med alt frå romfartsfakta (Ut i rommet) og bøddelassistering (Nattmannen) til mellommenneskeleg drama i Vintertonar.

Om eg ikkje tar heilt feil, er det Nattmannen som når butikkhyllene først. Boka er laga saman med Kristian Krohg-Sørensen og Kristoffer Kjølberg, som òg stod for illustrasjonane, fargelegginga og utforminga av Den norske slavehandelen i fjor. Dei har gjort ein heilt fantastisk jobb denne gongen òg, og boka har blitt ein skikkeleg godbit for unge lesarar som likar litt gørr og spenning.

Ut i rommet er ei faktafylt historie om verdsrommet og den første månelandinga. Boka er illustrert av flinke Line Halsnes, og eg kosar meg glugg kvar gong eg blar gjennom pdf-en av boka. Om eg får seia det sjølv, snakkar me her om den perfekte skulestartgåva til haustens første- og andreklassingar.

Den første vaksenromanen min veit eg ikkje heilt kva eg skal seia om. Så eg lar like godt forlaget gjera den jobben. Dette skriv Samlaget om Vintertonar:

Kan ein reparere ein knust familie?

«Eg ville fortelje mor si historie, vår historie. Men det blei for nært, for uforståeleg. Alt det svarte og kvite eg trudde eg skulle ta tak i, flaut meir og meir saman til utydelege gråtonar for kvar side eg las i bøkene. Kven var ho eigentleg?»

Ein urovekkjande telefonsamtale driv Isak til å vende tilbake til bygda han vaks opp i, ein stad han for lengst trudde han hadde lagt bak seg. I møte med sin døyande far og søstera han aldri blir klok på, prøver han å komme nærmare si eiga historie: finne svar på kva som eigentleg skjedde med mora, og kven som har svike kven.

Vintertonar er ei historie om sanning, løgn og løyndommar og om stilla som høyrer heime imellom. 

Ja, og så har eg forresten fått skjegg sidan sist. Tanken var at eg skulle sjå ut som ein dritseriøs forfattar, men no får eg stadig oftare høyra at eg mest liknar ein slags Taliban-aspirant, så eg veit no ikkje heilt, eg.

I kombinasjon med høyreklokkene som eg kjøpte rett før eg avslutta siste vårturneveka, fekk eg høyra av ein flokk sjetteklassingar at eg såg ut som ein litt rik uteliggar.

Det lever eg i grunn godt med (sjølv om det kanskje ikkje ser sånn ut).

Over og ut, og fred på jorda!

Særemne-spessial: Mykje meir enn du eigentleg treng å vita om Anders Totland

Foto: Andrea Rocha Photography, NBBK

Kjære skuleelev. Truleg les du dette fordi du har tenkt å skriva særemne om meg og bøkene mine. Det synes eg er utruleg kult. Og kanskje har du tenkt, eller til og med fått beskjed av læraren din, at det er ein god ide å senda meg ein epost med spørsmål.

Det treng du ikkje gjera. Her er nemleg svar på alt du lurer på. Minst. Og finn du likevel ikkje svar på det du lurer på her, står det dritmykje om meg på internett. Ganske mykje av det er sant. Google er din ven.

Om du har prøvd dette, og framleis ikkje har fått svar på det du lurer på, som berre er heilt livsnødvendig å ha med i skuleoppgåva di, får du oppsøka ein klarsynt. Eventuelt kan du berre finna på svaret sjølv, det er minst like treffsikkert.

Men altså:

Kor finn du inspirasjon til å skriva bøker?

Eg trur ikkje på inspirasjon. Eg berre set meg ned for å jobba, og så jobbar eg. Men viss eg er skikkeleg trøytt, og kjenner at eg uansett ikkje kjem til å klara å skriva noko bra, går eg meg heller ein tur på fjellet. Eller så padlar eg ein tur, eller legg meg på sofaen og ser på Netflix.

Mange av bøkene dine handlar om veldig alvorlege tema. Er det noko spesiell grunn til at du skriv om så triste og tunge ting?

Nei. Ikkje eigentleg. Dette spørsmålet har eg forresten fått av ein god del journalistar før, og då har eg sagt at eg skriv om det som er vanskeleg fordi eg har hatt det så lett sjølv. Men det er berre tull. Journalistar er eigentleg ganske lette å lura. Så lenge du seier noko som passar til saka dei har tenkt å skriva, kan du sleppa unna med nesten kva som helst. Om du har skikkeleg god tid, kan du forresten høyra litt meir om dette (dei mørke temaa, altså, ikkje journalistluringa) i denne episoden av Sommer i P2 frå 2018.

Du skriv om død og overgrep og slavehandel og sjukdom. Kva er det eigentleg du ønskjer å oppnå med dette?

Ei anstendig årsinntekt.

Seriøst? Er det alt?

Nei, ikkje heilt. Eg er veldig glad i gode festar, og sånn sett er det bra å skriva bøker, for det finst utruleg mange festivalar og festar for litteraturfolk.

Du køddar no, sant?

Eigentleg ikkje, men viss du vil ha eit svar som tar seg betre ut i oppgåva di, kan eg sjølvsagt seia at det er fint om nokon les bøkene mine og får opp augo for kor urettferdig verda kan vera. Om dei i tillegg sit igjen med ei tru og eit håp om at det går an å gjera noko for at ting skal bli betre, er eg glad for det. Men eigentleg vil eg berre skriva gode bøker, som folk får lyst til å lesa heilt ferdig.

Det var betre. I stad verka du som ein kynisk dust.

OK.

Men du, kvifor blei du eigentleg forfattar?

Det er ei lang historie*. Men det starta då foreldra mine bestemte seg for å flytta til ei hytte i skogen utan straum, då eg var seks år gammal. Eg drøymde eigentleg om å bli profesjonell gamer, men sidan me ikkje hadde straum i hytta, blei jo det heilt umogleg. I staden fann eg meg ein kniv som eg tok med ut i skogen, der eg rissa inn korte forteljingar i barken på dei største trea. Etter fire år i skogen forstod eg at det var dette eg skulle bruka livet til. Men det var ikkje meir bark igjen på trea, så eg flytta tilbake til sivilisasjonen og fekk meg ein pc som eg kunne skriva på. Resten er historie, som det heiter.

Interessant! Dette verkar jo nesten for godt til å vera sant. Men du, noko heilt anna: Du omtalar deg sjølv som journalist, forfattar, kokk, organist, pratmakar og skrytepave. Er du ikkje redd for at folk skal oppfatta deg som… Ja, som ein skrytepave?

Eg er eigentleg ikkje så redd for kva folk trur om meg. Etter å ha vakse opp som son til ein politikar og ein prest, blir ein liksom ganske vant til at folk snakkar om det ein gjer. Det vakte til dømes ein del oppstyr då eg farga håret blått på ungdomsskulen. Det var visst ikkje så bra.

Spennande! Kan du fortelja noko meir om barndommen og oppveksten?

Nei.

Neivel, men kan du i alle fall fortelja litt om familien din, og korleis du lever og har det no?

Nei.

Ikkje eingong litt om ungane? Eg skulle gjerne visst kva dei heiter, og om dei liker å lesa bøker. Tvingar du dei til å lesa når dei helst vil gjera andre ting?

Det kjem eg ikkje til å svara på.

Kvifor ikkje?

Det er privat.

Men eg trur det vil vera veldig bra for oppgåva mi om eg veit litt meir detaljar om privatlivet ditt. Kan du i det minste dela eit barndomsminne med meg?

Nope.

Kan du seia noko om kva du tener, då? Alle seier jo at kunstnarar må leva på avkok frå ris og nudlar, for å få det til å gå rundt. Er det sant?

Eg anar jo eigentleg ikkje korleis andre har det, men for meg går det ganske greitt å vera forfattar. Kombinasjonen av å skriva nye bøker og å reisa mykje på turne, gjer at dette er den beste jobben eg nokon gong har hatt.

Men kva tener du?

Du vil ha ein sum?

Ja, så klart!

Det får du ikkje.

Eller, du kan jo søka i skattelistene, viss du vil. Men der får du berre tulletal. Frådrag og sånn, veit du. Eg har trass alt både husrenter og ungar.

No kom eg forresten på noko privat som du kan ta med. Ein gong stod far min med flagget i handa på framsida av ei avis, for å feira at han endeleg fekk lov til å bu med mor mi igjen.

Hæ? Er det sant?

Ja, det er faktisk heilt sant. Men det er eigentleg ikkje så spennande som det høyres ut. Han kjempa berre mot buplikta for prestar, og så vann han. Her kan du sjå kor blid han blei.

Han – far min altså – synes forresten at det er litt bittert at Wikipedia ikkje anerkjenner han som den mannlege delen av opphavet mitt.

Det må du nesten utdjupa.

Ja, altså, fordi mor mi både er forfattar og politikar, er det ei eiga side om henne på Wikipedia. Dermed kan ho linkast opp til sida om meg, som mor til forfattaren Anders Totland. Pappa er derimot ein heilt vanleg prest, og heilt vanlege prestar får ikkje ha eigne Wikipedia-sider. Viss eg ikkje hugsar heilt feil, prøvde han faktisk å legga inn informasjon om at han er far min ein gong, men det blei fjerna av moderatorane. Det var visst ikkje relevant.

Er det noko meir du kan fortelja om familien din, no når du først er i gang?

OK, då. Og dette er faktisk litt juicy i særemne-samanheng, trur eg. Her vankar det bonuspoeng frå læraren. Eg er nemleg i slekt med alle forfattarane som heiter Hagerup, sjølv om eg aldri har møtt ein einaste av dei. Bestefaren min var nemleg søskenbarnet til Inger Hagerup. Dermed er far min tremenning med Klaus Hagerup og hans søsken og søskenbarn, og eg er firmenning med heile neste generasjon. Og dei er ikkje få. Skal du få full utteljing på denne ekstrainformasjonen, bør du òg få med at både eg og Hagerup-gjengen òg er i slekt med Eva Weel Skram. Fedrene våre er søskenbarn, så eg og Eva er tremenningar. Om du heng med i svingane no, kan du dermed slå fast at gjengen bak megasuksessen “Snøfall” stort sett var i slekt.

Ah, dette var bra! Her kjem læraren til å få stjerner i auga. Har du meir kjendisstoff på lager?

Jepp. Eg er ikkje i slekt med Heine Totland. Og ikkje han hoff-reporteren heller. Men eg skreiv ein gong eit revynummer om ein prest med tourettes-syndrom saman med Eirik Søfteland, og han er mykje flinkare til å synga enn Heine Totland.

Han der Per Arne Totland, er du i slekt med han?

Nei.

Kva med Finn Totland?

Nei, ikkje han heller.

Finn Tokvam då?

Nei, men det hadde vore litt stilig.

Eg trur kanskje læraren kjem til å bli imponert viss eg veit noko om kva du jobbar med framover. Kan du seia noko om det?

Det kan eg. Mange forfattarar vil ikkje snakka om dei nye prosjekta sine før alt er i boks, men det er ikkje eg så redd for. No jobbar eg både med ein ny ungdomsroman, ei ny sakprosabok for ungdom, eit par barnebøker og det som truleg blir den første romanen min for vaksne. Dessutan jobbar eg med ein dystopisk trilogi om korleis det ville gått om folk frå Haugesund hadde tatt makta i heile samfunnet**.

Oi, det var mykje på ein gong.

Ja, men det er veldig korte bøker, då. Det er ingen av dei som tar meir enn ein times tid å lesa, så sjølv om eg snart nærmar meg eit tosifra tal bøker, kan du lesa deg gjennom heile forfattarskapen på ein dag.

Kjem du nokon gong til å skriva ei skikkeleg tjukk bok?

Det trur eg ikkje.

Kvifor ikkje?

Eg synest det er kjedeleg å lesa tjukke bøker. Då kan eg jo berre tenka meg kor kjedeleg det må vera å skriva dei.

OK, men for å snakka litt om dei bøkene du faktisk har skrive, då: Både “Engel i snøen“, “Så lenge ingen ser oss” og “Nedteljing” sluttar liksom litt… brått? Kva er grunnen til det?

Det var berre sånn det blei.

Eitt siste spørsmål, så skal du få fred: Korleis var du sjølv på skulen?

Ganske irriterande, trur eg. Men det vaks eg heldigvis av meg. No er eg trass alt ein superseriøs forfattar.

Eg må innrømma at dette var ganske lite fruktbart, altså. Det er jo ingenting her eg kan bruka.

Nei, kanskje ikkje. Men om du berre tar og les dei bøkene du har tenkt å skriva om, er du nesten i mål. Då boka gjekk i trykken, var eg ferdig. Sånn er det for meg kvar einaste gong eg skriv noko nytt. Korleis alt skal tolkast, og kva som skjer mellom linjene og alt det der, veit du like godt som meg. Det er i grunnen det som er oppgåva di å setja ord på. Min jobb er å skriva nye bøker.

Lykke til!

 

* Dette er berre tull, men sidan sanninga er så kjedeleg har eg dratt på litt her. Eg lever trass alt av å finna på ting.

** Dette er heller ikkje sant, men tenk så skummelt det hadde vore!

Musikken frå Sommer i P2

Midt i rekka av lanseringsintervju for mi nye bok, Den norske slavehandelen, var eg måndag gjest i radioprogrammet Sommer i P2.

Der snakka eg om kva som gjer at eg skriv akkurat dei ungdomsbøkene eg skriv, og om kvifor eg elskar å springa i motbakke.

I tillegg til praten, fekk eg æra av å velja all musikken denne timen – og nytta høvet til å ta med meg ein fin bukett lokale artistar i studio (som han du ser på biletet, fotografert av Marius Knutsen).

Her er heile lista, for dei som vil høyra meir enn dei små smakebitane eg rakk å få med i løpet av radiotimen:

Sondre Justad: Nu har du mæ
John Martyr & the Messengers: Io
Cecilie Anna: Morning Star
Tuco’s Lounge: Bounty
Endre Olsen: Alle lyso på
Åsmund Nesse: Bånsull frå vest
Cecilie Anna: I’m Here
Endre Olsen: Den forkasta versjonen
Hopalong Knut: Bautastein

Heile programmet kan du høyra her.